Soru:

Saygıdeğer Dr. Muhammed Ratıb en-Nablusi Hocam,

Allah’ın Selamı Rahmeti ve Bereketi Üzerinize Olsun

Ben size birinin yerine hac yapmanın meşru olup olmadığını sormak istiyorum. Ayrıca bu konuda Rasululah (s.a.v.)’den bir hadis nakledilmiş midir?

Eğer birinin yerine hacca gitmek meşru ise, Rasulullah (s.a.v.)’in şu hadisi ile bu durumu nasıl bağdaştırabiliriz:

“Âdem oğlu öldüğünde üç şey dışında amelleri kesilir…”

Ve bunu vefat eden kişinin çocukları mı gerçekleştirmelidir yoksa başka birisi de yapabilir mi? Mümkün olduğu kadarıyla bu konuda bir açıklama yapmanızı rica ediyorum

Allah sizden ve bizden razı olsun

Cevap:

Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla. Salât ve Selam güvenilir ve sözünün eri olan Rasulullah (s.a.v.)’e olsun.

Değerli kardeşim

Allah’ın selamı rahmeti ve bereketi üzerinize olsun

Sorunuzun cevabını şöyle ifade edeyim:

Başkalarının yerine hac ibadetini yerine getirmek hacc-ı bedel diye isimlendirilir ve iki şekilde yapılır:

1- Büyüklerinin (baba, anne, dede ve nineler ) yerine furu yani çocuk ve torun gibi kişilerin hac yapması. Bu, âlimlerin ittifak ettiği bir konudur. Burada açık deliller olduğu için hiçbir şekilde farklı düşünen olmamıştır. Delillerden biri de İbn Abbas’tan nakledilen şu hadistir:

((إن امرأة من خثعم قالت يا رسول الله إن أبي أدركته فريضة الله في الحج شيخا كبيرا لا يستطيع أن يستوي على الراحلة فأحج عنه قال حجي عنه ))

“Hasam kabilesinden bir kadın Efendimize gelir “Ya Rasulallah babama hac farz oldu ama o yaşlı bir adamdır ve bu yolculuğa çıkmaya güç yetiremeyecek, onun yerine ben yapayım” deyince Efendimiz “onun yerine sen haccet” buyurdu.”

2- Anne baba dışında birinin yerine haccetmek. Bu ise âlimler arasında ihtilaflı bir konudur. Caiz olduğunu söyleyenler vardır zira kıyas yoluyla bu kanıya varırlar. Bir de caiz olmadığını söyleyenler vardır ki onlar da nasslardan çıkan delillere bakarak ve genel kaideleri uygulayarak böyle düşünürler. Ki ibadetlerde vekâlet, temsilcilik (biri yerine yapmak) kabul edilemez. Fakat burada niyet devreye girer.

İmam Malik (Allah ona rahmet etsin) bu konuda orta yolu tutmuştur. Ona göre, eğer bu bir vasiyetse ölen kişinin ardından onun yerine hacca gitmek caizdir. Niyetten ötürü vasiyete itibar etmek gerekir. Umulur ki sevabı ulaşacaktır.

Burada söylen sözle dile getirdiğiniz hadis arasında bir çelişki yoktur. Çünkü bu konuda nass ile sabit bir istisna söz konusudur.

Hatırlamak ve tekit etmek gerekir anne baba veya onlar dışında başkaları yerine hacca gitmenin bir şartı vardır. Yerine hacca gidilen kişi savurgan, vurdumduymaz olmamalı ve hacca güç yetirebildiği halde şeri bir özürden dolayı yerine getirmemiş olmalıdır.