سپاس خداوند جهانیان را و درود و سلام بر سرورمان محمد راستین وعده‌ی امانتدار. بار خدایا تنها آن چه به ما آموختی را می‌دانیم و تو بسیار دانا و حکیم هستی. بار خدایا چیزی به ما بیاموز که ما را سود رساند و ما را از آن چه به ما آموختی بهرمند ساز و علم ما را بیفزای و حق را به ما حق بنما و ما را توفیق پیروی از آن عنایت فرما و باطل را به ما باطل بنما و ما را توفیق پرهیز از آن عنایت فرما و ما را از زمره‌ی کسانی قرار بده که به سخن گوش فرا مى‏دهند و بهترين آن را پيروى مى‌كنند و با رحمت خود ما را از جمله‌ی بندگان صالح خود قرار بده.
خداوندا ما را از تاریکی‌های نادانی و توهم به نور معرفت و دانش بیرون ببر و از شهوات به سمت بهشت قرب الهی خارج نما.

سیره این است:

با درس اول از دروس فقه سیره و با مقدمه‌ای بر سیره در خدمت شما هستیم.
همان طور که می‌دانید هستی یک قرآن سخنگو است و قرآن یک هستی سخنگو می‌باشد و پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم قرآنی بود که راه می‌رفت. اگر از هستی سخن گفتیم منظور تفکر در آفرینش آسمان‌ها و زمین و اگر از قرآن سخن گفتیم مقصود تفسیر و تحلیل و برداشت است و وقتی به این موضوع رسیدیم که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم قرآن زنده است؛ منظور ما سیره و زندگینامه‌ی ایشان است.

قرآن از چند جهت به مطالعه‌ی سیره دعوت می‌کند:

1- پیامبر حلقه‌ی وصل مسلمان در استواری ایمان اوست:

آیا پیش از هر چیزی ما نیازمند آموختن سیره‌ی سرور بشر هستیم؟ پاسخ نخست: خداوند عز وجل وقتی می‌فرماید:

﴿وَكُلّاً نَقُصُّ عَلَيْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِ فُؤَادَكَ﴾
﴿ و هر يك از سرگذشت‌هاى پيامبران [خود] را كه بر تو حكايت مى‏كنيم چيزى است كه دلت را بدان استوار مى‏گردانيم.﴾

( سوره هود: 120 )

وقتی که دل سرور پیامبران با شنیدن داستان پیامبران پیش‌تر از خودش استوارتر می‌گردد باید دل‌های ما با شنیدن داستان سرور پیامبران با ایمان‌تر وبا یقین‌تر شود. این یک دلیل است.

2- پیامبر الگویی از انتقال انسان از صحرای وجود به زندگی واقعی و پیشرفت آن است:

دلیل دوم: این که خداوند متعال می‌فرماید:

﴿أَمْ لَمْ يَعْرِفُوا رَسُولَهُمْ فَهُمْ لَهُ مُنْكِرُونَ﴾
﴿ يا پيامبر خود را [درست] نشناخته و [لذا] به انكار او پرداخته‏اند.﴾

( سوره مؤمنون: 69 )

اسلام بطور کلی دو کلمه است: کلمه‌ی توحید و کلمه‌ی رسالت. لا إله إلا الله، محمد رسول الله، بنابراین: سخن از رسول الله صلی الله علیه وسلم نیمی از دین است بلکه بخش جدایی ناپذیر از دعوت به سوی خداست زیرا در زندگی یک حالت ایده آل رؤیایی وجود دارد که کسی به آن اهمیت نمی‌دهد هم چنین واقعیتی کشنده و هلاک کننده نیز وجود دارد که کسی به آن توجه نمی‌کند اما مردم با دیدن ایده آلیست واقعی یا واقعیت ایده آل شگفت زده می‌شوند، این چیزی است که در سیره‌ی سرورمان محمد صلی الله علیه وسلم مشاهده می‌کنیم.

3- قرآن انسان را به تفکر در شمایل پیامبر فرا می‌خواند:

نکته‌ی دیگر آن که خداوند متعال می‌فرماید:

﴿قُلْ إِنَّمَا أَعِظُكُمْ بِوَاحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا لِلَّهِ مَثْنَى وَفُرَادَى ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا مَا بِصَاحِبِكُمْ مِنْ جِنَّةٍ﴾
﴿ بگو من فقط به شما يك اندرز مى‏دهم كه دو دو و به تنهايى براى خدا به پا خيزيد سپس بينديشيد كه رفيق شما هيچ گونه ديوانگى ندارد.﴾

( سوره سبأ: 46 )

پس اندیشیدن در کمالات رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم و تفکر در شمایل، فضایل، سیره و روش ایشان بخشی از دین است.

4- آموختن احادیث پیامبر بر همه‌ی مسلمانان فرض عین است:

نکته‌ی دیگر این که در علم اصول قاعده‌ای بسیار طلایی وجود دارد و آن این که هر چیزی که انجام فرض منوط به آن باشد؛ خود فرض است. هر چه که سنت با آن انجام یابد؛ خود سنت است. آیا به نماز نمی‌نگرید که فرض است. اما نماز با وضو ممکن می‌شود و وضو از لوازم نماز است و مانند نماز فرض است. ارتباط این مثال با ضرورت سنت آموزی چیست؟ خداوند می‌فرماید:

﴿وَمَا آتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا﴾
﴿آن چه را فرستاده [او] به شما داد آن را بگيريد و از آن چه شما را باز داشت بازايستيد و از خدا پروا بداريد كه خدا سخت‏ كيفر است.﴾

( سوره حشر: 7 )

اگر از اوامر و نواهی ایشان بی‌خبر باشیم چگونه از اوامر ایشان اطاعت نماییم؟ چگونه از منهیاتی که ما را نهی فرموده دوری و خودداری نماییم؟ به عنوان یک توضیح دقیق: هر دستوری که در قرآن آمده است اقتضای وجوب می‌کند البته اگر قرینه‌ای دال بر عدم وجوب آن در قرآن پیدا نشود:

﴿وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ﴾
﴿و بخوريد و بياشاميد تا رشته سپيد بامداد از رشته‌ی سياه [شب] بر شما نمودار.﴾

( سوره بقره: 187 )

این یک امر مباح است و وقتی می‌فرماید:

﴿وَأَنْكِحُوا الْأَيَامَى مِنْكُمْ وَالصَّالِحِينَ مِنْ عِبَادِكُمْ وَإِمَائِكُمْ﴾
﴿بى‏ همسران خود و غلامان و كنيزان درستكارتان را همسر دهيد.﴾

( سوره نور: 32 )

این امری مستحب است و چون می‌فرماید:

﴿فَمَنْ شَاءَ فَلْيُؤْمِنْ وَمَنْ شَاءَ فَلْيَكْفُرْ﴾
﴿هر که خواست ایمان آورد و هر کس نخواست ایمان نیاورد.﴾

( سوره کهف: 29 )

این امر تهدید آمیزی است.
اگر قرینه‌ای دال بر نسخ وجوب چیزی در قرآن نباشد؛ هر امری در قرآن آمده باشد اقتضای وجوب می‌کند؛ بنابراین شناخت احادیث پیامبر بر هر مسلمانی فرض عین است تا دستور زیر اجرا گردد:

﴿ وَمَا ءَاتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ ﴾
﴿آن چه را فرستاده [او] به شما داد آن را بگيريد.﴾

( سوره حشر: 7 )

و شناخت منکرات نهی شده توسط پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم نیز بر هر مسلمانی فرض عین است تا از منکرات بازداشته شود. آنگاه که می‌فرماید:

﴿لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيراً﴾
﴿ قطعا براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست براى آن كس كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد و خدا را فراوان ياد مى‌كند.﴾

( سوره احزاب: 21)

چگونه پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم برای ما الگو باشد وقتی که ندانیم در خانه‌اش چه کارهایی می‌کرده است؟ و چگونه با همسرش برخورد می‌نموده است؟ و چگونه با یاران خویش تعامل داشته است؟ و در صلح و جنگ چگونه بوده است؟ بنابراین: تعلیم احادیث پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم بر هر مسلمانی فرض عین است تا این آیه محقق گردد که می‌فرماید:

﴿وَمَا ءَاتَاكُمُ الرَّسُولُ فَخُذُوهُ وَمَا نَهَاكُمْ عَنْهُ فَانْتَهُوا﴾
﴿آن چه را فرستاده [او] به شما داد آن را بگيريد و از آن چه شما را باز داشت بازايستی.﴾

( سوره حشر: 7 )

شناخت سیره‌ی پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم بدون تردید فرض عین است تا این فرموده‌ی الهی نیز محقق گردد که فرموده است:

﴿لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ﴾
﴿قطعا براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست براى آن كس كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد.﴾

( سوره احزاب: 21)

گفته اند: سخن از کمال انسانی بصورت تئوری تأثیرگذار نیست اما سخن از کمالات انسانی اگر با یک نمونه‌ی انسانی مجسم شود تاثیرگذار خواهد بود؛ زیرا این شخص یک کمال واقعی است و مانند سایر انسان‌ها قابل درک است و با مردم زیسته است. اگر پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم انسانی با شرایط سایر انسان‌ها نمی‌بود دیگر سرور بشریت نمی‌بود اما او انسان بود و تمام شرایط سایر انسان‌ها را داشت. انسانی که مانند سایر انسان‌ها هم تمایلات داشت، هم ترس و نگرانی، هم امیدوار بود و هم اندوهناک می‌گشت. پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم درباره‌ی خودش چنین می‌فرماید:

" اللهم إني بشر أرضى كما يرض البشر، وأغضب كما يغضب البشر".
" پروردگارا من انسانی مانند سایر انسان‌ها هستم که چون آنان خشنود می‌شوم و چون آنان خشمگین می‌گردم."

( به روایت سيوطی در الجامع الصغير از انس)

زیرا او انسانی است که مانند تمام انسان‌ها در شرایط آنان قرار دارد و بر انسان بودنش فائق آمده و بنابراین سرور آنان شده است.

پیامبر الگوی نیکویی برای ما گروه مؤمنان است:

بنابراین بخش اول این درس درباره‌ی شناخت رسول الله صلی الله علیه وآله وسلم که فرض عین است، می‌باشد و بلکه شناخت سیره‌ی عطرآگین پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم بر هر مسلمانی فرض است. هر مسلمانی باید پیامبر را برای خود الگو بداند. در زندگی همه‌ی ما شخصیتی مورد آرزو است. و شخصیتی دوست نداشتنی و شخصیتی فعلی وجود دارد. شخصیت فعلی شما هستید و شخصیتی که آرزو دارید همان افکار و گرایش‌ها و وابستگی‌هایتان می‌باشد. بگویید کدام یک از شما دوست دارد شخصیتی کمتر از این که هستید داشته باشد. خداوند بیان می‌دارد که الگوی مؤمنان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم می‌باشد:

﴿لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيراً﴾
﴿ قطعا براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست براى آن كس كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد و خدا را فراوان ياد مى‌كند.﴾

( سوره احزاب: 21)

پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم به خانه وارد شد و غذا حاضر نبود، آیا خشم می‌گرفت؟ آیا ناراحت می‌شد؟ آیا خشونت به خرج می‌داد؟ آیا می‌توانید مانند پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم صبر داشته باشید؟ مؤمن صبر می‌کند. در هر شرایطی رفتار پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم را مورد بررسی قرار می‌دهد ببیند پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم در آن شرایط چه کاری انجام داده‌اند؟

﴿لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ﴾
﴿ قطعا براى شما در [اقتدا به] رسول خدا سرمشقى نيكوست براى آن كس كه به خدا و روز بازپسين اميد دارد.﴾

( سوره احزاب: 21)

اگر دنیاخواه باشید الگوی شما ثروتمندان خواهد بود و اگر دنیا را بخواهید الگوی شما قدرتمندان خواهند بود اما اگر آخرت را بخواهید الگوی شما پیامبران خواهند بود. این یک حقیقت است.

از ويژگی‌های رسالت پیامبر، عصمتش می‌باشد:

در زندگی مسلمانان یک انسان وجود دارد که خداوند او را از اشتباه در گفتار و کردار و تصمیمات معصوم داشته است. این عصمت با امر الهی سازگار است تا بتوانیم همه چیز را از آن بگیریم و از هر چه نهی نموده دست برداریم. اگر پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم معصوم نباشد پس دستور به اطاعت او دستور به معصیت خواهد بود: بنابراین:

﴿وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى﴾
﴿و از سر هوس سخن نمى‏گويد* اين سخن به جز وحيى كه وحى مى‏شود نيست.﴾

( سوره نجم: 3-4)

اما انسان‌ها گاهی از روی هوی و هوس سخن می‌گویند. گاهی راهی برای پخش کالاهایش اختراع می‌کند و در راستای منافع خود سخن می‌گوید و گاهی برای حفظ منافع خود حقیقت رامی پوشد اما این انسانی که خداوند او را معصوم نموده؛ این گونه توصیف می‌کند:

﴿وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى ﴾
﴿و از سر هوس سخن نمى‏گويد* اين سخن به جز وحيى كه وحى مى‌شود نيست.﴾

( سوره نجم: 3-4)

چگونه این اجتهاد را به پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم نسبت دهیم؟

اما در قرآن می‌خوانید:

﴿عَفَا اللَّهُ عَنْكَ لِمَ أَذِنْتَ لَهُمْ﴾
﴿خدايت ببخشايد چرا به آنان اجازه دادى.﴾

( سوره توبه: 43 )

و در قرآن می‌خوانیم:

﴿عَبَسَ وَتَوَلَّى * أَنْ جَاءَهُ الْأَعْمَى ﴾
﴿چهره در هم كشيد و روى گردانيد * كه آن مرد نابينا پيش او آمد.﴾

( سوره عبس: 1-2 )

حکمت والایی در این امر نهفته است که حاشیه‌ای بسیار ریز برای پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم جهت اجتهاد باقی گذاشته شده است. اگر در اجتهاد خود به راه درست رود وحی او را در این اجتهاد یاری رسانده است و اجتهاد او وحی منزل بوده است. اگر هم اجتهاد دشواری به ایشان محول شود نشانه شرافت و درایتی برای او خواهد بود.
ابن ام مکتوم از اصحاب بزرگوار و از عاشقان رسول الله بود. با او نشست و برخاست نکرده بود بلکه با رهبران بد طینت قریش و دشمنان سرسخت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم نشست و برخاست داشت. پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم اجتهاد نمود که اگر آنان ایمان آورند، قریش همه مسلمان می‌شوند. اجتهاد دشواری انجام داد. اما خداوند برایش مشخص نمود که این مرد نابینا نزد او از آن بزرگان بهتر وبرتر است. بنابراین: خداوند او را نکوهش نکرد بلکه ایشان را تنبیه نمود. میان نکوهش و یادآوری تفاوت بسیار است. مانند این که اگر در زمان فرا رسیدن امتحانات فرزندتان را در حال بازی و سرگرمی ببینید و او را سرزنش کنید و یا این که ببینید تا ساعت چهار صبح بیدار و درس می‌خواند او را سرزنش کنید میان این دو حالت تفاوت وجود دارد. می‌گویید: کافیست پسرم، بخواب و استراحت کن. بدنت هم بر گردنت حقی دارد. شما در هر دو حالت او را سرزنش می‌کنید اما در حالت اول سرزنش است ولی در حالت دوم سرزنش به معنای یادآوری است. وحی بر پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم نازل و به ایشان نشان داد که این امر از آن امر برتر و اولی‌تر است.
به همین مناسبت معصیت در هنگام تکلیف است. پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم با تکلیف مخالفتی نداشته است و تنها به اجتهاد پرداخته است و اجتهادش برای او نشانه و مدال شرافت است و اجتهاد دشوارتر است. این حاشیه‌ی سخت اجتهادی برای بیان تفاوت میان مقام الوهیت و مقام نبوت است. تفاوتی توحیدی است؛ زیرا بسیاری از پیامبران پس از مرگشان به عنوان الهه قرار گرفته‌اند و بسیاری از پیامبران چین نزد چینیان الهه شده‌اند. در حقیقت آنان پیامبران بزرگی بوده‌اند؛ زیرا خداوند عز وجل فرمود:

﴿مِنْهُمْ مَنْ قَصَصْنَا عَلَيْكَ وَمِنْهُمْ مَنْ لَمْ نَقْصُصْ عَلَيْكَ﴾
﴿و مسلما پيش از تو فرستادگانى را روانه كرديم برخى از آنان را [ماجرايشان را] بر تو حكايت كرده‏ ايم و برخى از ايشان را بر تو حكايت نكرده‏ ايم.﴾

( سوره غافر: 78 )

از این جا می‌فهمیم که چرا سیدنا ابوبکر صدیق نزدیکترین شخص نزد رسول الله بوده است و محبوب‌ترین مردم از نظر ایشان بوده که هنگام رحلت ایشان فریادش بلند شده بود و گفت: «هر کس محمد را عبادت می‌کرد _ محمد همین بود _ و اکنون محمد مرده است و هرکس خداوند را می‌پرستیده است پس خداوند زنده‌ی جاویدان است و هرگز نخواهد مرد.»

(به روایت بخاری ومسلم در صحیحین از عائشه)

نفی عصمت از غیر پیامبران:

خداوند ما را دستور داده است تا تمام گفتارها و رفتارهای پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم را بگیرد، بنابراین: او معصوم است. اگر معصوم نبود خداوند ما را به پیروی از ایشان دستور نمی‌داد و محال بود. ولی چنان که گفته می‌شود: هر چیزی با مشابه خود بیان می‌شود. چنان که ما بر این باوریم که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم در گفتار و کردار و تصمیمات و حالات خود معصوم است و عصمت برای غیر از پیامبران قائل نیستیم. و از جمله بدیهیات عقیده‌ی اسلامی این است که افراد غیر پیامبر هر چند هم عالی مقام باشند، معصوم نیستند و این قاعده‌ای آرامش بخش است. شما وقتی با تمام مؤمنان تعامل داشته باشید و مؤمنی با چهره‌ای درخشان و منور از ایمان دیدید با خود می‌گویید: این از پیروان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم است و اگر لغزشی از برادرتان دیدید که دل شما را به درد آورد می‌گویید: این از معصوم نبودن وی است و همچنان او را دوست دارید و به همین دلیل اشتباه بس بزرگی است اگر معصوم بودن را برای کسی غیر از پیامبران قایل باشیم؛ پرتگاهی خطرناک به شمار می‌رود.
مثلاً:

النبي عليه الصلاة والسلام عيّن صحابياً أنصارياً ذا دعابة على سرية كقائد لها في الطريق، فعَنْ عَلِيٍّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ, قَالَ: " بَعَثَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ سَرِيَّةً ، وَأَمَّرَ عَلَيْهِمْ رَجُلًا مِنْ الْأَنْصَارِ ، وَأَمَرَهُمْ أَنْ يُطِيعُوهُ ، فَغَضِبَ عَلَيْهِمْ ، وَقَالَ : أَلَيْسَ قَدْ أَمَرَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ أَنْ تُطِيعُونِي ؟ قَالُوا : بَلَى ، قَالَ : قَدْ عَزَمْتُ عَلَيْكُمْ لَمَا جَمَعْتُمْ حَطَبًا ، وَأَوْقَدْتُمْ نَارًا ، ثُمَّ دَخَلْتُمْ فِيهَا ، فَجَمَعُوا حَطَبًا ، فَأَوْقَدُوا نَارًا ، فَلَمَّا هَمُّوا بِالدُّخُولِ فَقَامَ يَنْظُرُ بَعْضُهُمْ إِلَى بَعْضٍ ، قَالَ بَعْضُهُمْ : إِنَّمَا تَبِعْنَا النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فِرَارًا مِنْ النَّارِ ، أَفَنَدْخُلُهَا ؟ فَبَيْنَمَا هُمْ كَذَلِكَ إِذْ خَمَدَتْ النَّارُ ، وَسَكَنَ غَضَبُهُ ، فَذُكِرَ لِلنَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ فَقَالَ : لَوْ دَخَلُوهَا مَا خَرَجُوا مِنْهَا أَبَدًا ، إِنَّمَا الطَّاعَةُ فِي الْمَعْرُوفِ " .
پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم یکی از یاران انصاری شوخ طبع خود را به عنوان فرمانده یک گروهان قرار داد. از علی رضي الله عنه روایت است که گفت: پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم گروهانی را به راه انداخت و مردی از انصار را بر آنان گمارد و به آنان دستور داد از وی پیروی کنند. او بر آنان خشم گرفت و گفت: آیا پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم دستور نداده از من پیروی کنید؟ گفتند: آری. گفت: تصمیم گرفته‌ام که هیزمی را گرد آورید و آتشی را بر افروزید سپس همگی وارد آن شوید. آنان هیزم گردآوری کردند و آتش برافروختند و تصمیم به ورود در آن گرفتند و به یکدیگر نگاه می‌کردند. یکی از آنان گفت: من به همین خاطر از پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم پیروی کردیم تا از آتش رهایی یابیم حال خودمان داخل آن برویم؟ در حالی که آنان به این سخنان مشغول بودند آتش فروکش کرد و خشم او نیز آرام شد. این داستان برای پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم گفته شد و ایشان فرمود: «اگر وارد آن می‌شدند تا ابد بیرون نمی‌آمدند بلکه پیروی و اطاعت تنها در امور نیک و معروف است.»

(به روایت بخاری ومسلم در صحیحین از علی)

عقل هرگز تعطیل نمی‌شود. کسی که می‌گوید: باید مانند مرده در میان دستان مرده شور باشید، نه، باید فریاد بکشید؛ زیرا پس از پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم کسی معصوم نیامده است. اما تفاوت‌ها وجود دارد و این یک حقیقت است. شما می‌توانید همه‌ی مؤمنان را دوست داشته باشید و با تمام آنان تعامل برقرار کنید و ارتباط محکم و ثمره بخش برقرار نمایید به شرطی که به معصوم بودن آنان باور نداشته باشید. هر اشتباهی که برایت غیر قابل هضم بود، خیلی راحت [بگویم] به خاطر عدم عصمت آنان است و هر چیزی را که زیاد بزرگ دیدی کار پیروانش هست.

دلیلی دیگر بر این که پیامبر از روی هوا و هوس سخن نمی‌گوید:

برخی اوقات برخی از کارهای حاکی از سخن گفتن از روی هوی و هوس انسان‌ها دارد. باری می‌خواستم پرده بخرم. تاجری در حریقه به من معرفی کردند. در حالی که سخنرانی می‌کرد به من گفت: عرض پرده باید دو برابر دیوار باشد یعنی یک متر بیشتر تا زیباتر باشد. من تسلیم او شدم. پارچه‌ای انتخاب کردم. وقتی آن را اندازه گرفت و برید یک متر کمتر از دو برابر عرض دیوار بود. من خوشم آمد. به من گفت: این زربفت تنهایی زیباتر است او داشت از روی هوس سخن می‌گفت و فروختن این پارچه به نفع او بود. مبالغه نکردم اگر بگویم نود درصد مردم در تجارت و معاملات و خرید و فروش خود از روی هوا و هوس سخن می‌گویند.
بنابراین باری پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم در جنگ بدر یک سخن موجز بیان فرمود: عمویم عباس را نکشید. یکی از همراهان پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم در این سخن اندیشید و این را نپذیرفت. گفت: پدران ما و برادران ما کشته می‌شوند حال او از کشتن عمویش نهی می‌کند. نزدیکانش اصول خاصی دارند. نتیجه این که پس از مدتی معلوم شد عمویش عباس در مکه مسلمان بوده و جاسوس پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم بوده است و همه مسائل روز قریش را برای پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم نقل می‌کرده است. حکومت پیامبر حکومتی هوشمند بوده است. بر اساس اطلاعات دقیق کار می‌کرده‌اند. عمویش عباس پنهانی ایمان آورده بود و در مکه به عنوان جاسوس پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم در میان قریش مانده بود. فرمود: عمویم عباس را نکشید؛ زیرا او مسلمان بوده و وظایف خود را به پایان رسانده است. و اگر نمی‌گفت: عمویم عباس را نکشید در حالی که او در میان مشرکان بوده است اصحاب او را می‌کشتند. تنها راه حل این بود که پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم یک کلام موجز و مختصر و مفید بگوید و آن: عمویم عباس را نکشید. پس از آن که این حقیقت برای آن شخص مشخص شد گفت: به خدا سوگند ده سال صدقه می‌دادم به این امید که خداوند بدگمانی مرا نسبت به پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم ببخشد. خداوند فرمود:

﴿وَمَا يَنْطِقُ عَنِ الْهَوَى * إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْيٌ يُوحَى﴾
﴿و از سر هوس سخن نمى‏گويد* اين سخن به جز وحيى كه وحى مى‏شود نيست.﴾

( سوره نجم: 3-4)

وقتی فرمود:

"والَّذِي نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِيَدِه اللَّهِ لَوْ أَنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ مُحَمَّدٍ سَرَقَتْ لَقَطَعْتُ يَدَهَا"
" سوگند به ذاتی که جان محمد در دستان اوست اگر فاطمه بنت محمد دزدی کند دستش را قطع خواهم نمود."

( به روایت بخاری و مسلم در صحیحین از عائشة)

روش دعوت استنباطی از سیره‌ی پیامبر:

سیره‌ی پاک پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم روش باید و نبایدهایی است که ما باید انجام دهیم یا از آن برحذر باشیم، هم چنین در این سیره‌ی پاک روش دعوت نیز وجود دارد. یعنی پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم چگونه با یاران خویش رفتار نمود؟ چگونه آنان را آموزش داد؟ چگونه با آنان برخورد نمود و پندشان داد و چگونه آنان را ستود و یا با آنان مشورت فرمود؟ آیا نسبت به آنان فروتن بود؟ آیا به آنان خدمت نمود؟ آیا کاخ شکوه خود را با پایمال کردن حقوقشان بر افراشت؟ آیا آنان را دوست داشت و آنان او را دوست داشتند؟ این جنبه‌ی بسیار مهمی از سنت عملی پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم است که همان جنبه‌ی دعوتگرانه می‌باشد. هر دعوتگری که در دعوت خویش روش پیامبر را در پیش گیرد بی تردید موفق خواهد بود و در میان امت شکوه خواهد یافت و هر دعوتگری که بر خلاف سنت دعوت پیامبر صلی الله علیه وآله وسلم گام بردارد جار و جنجال فراوانی در اطراف او برپا خواهد شد.

نتیجه‌ی کلمه‌ی طیبه عمل به آن است:

ما نیازمند قرآنی زنده هستیم و نیز نیازمند مسلمانانی که در حرکت باشند. سخنان تئوری تأثیرات کمتری دارد، چرا؟ زیرا مردم به کلمه کفر ورزیده‌اند. چرا مردم به کلمه کفر ورزیده‌اند؟